९ असोज, काठमाडौँ : चितवन राष्ट्रिय निकुञ्जका दुई गैँडा मंगलबार कोशी टप्पु वन्यजन्तु आरक्षमा सारिने भएको छ ।
पुष्प र अञ्जली नामका दुई पोथी गैँडालाई छुट्टाछुट्टै खोरमा राखेर कोशी टपुमा सारिएको छ । कोशी टप्पु वन्यजन्तु आरक्षका प्रमुख रमेश यादवले कोशी टप्पुका सिमसार र घाँसे मैदान गैँडाका लागि राम्रो भएको दाबी गर्छन् । पुष्पा र अञ्जलीलाई राख्न १६ फिट अग्लो ८५ फिट लामो घेरा बनाइएको छ । “हामीसँग घेरामा पानी र घाँसे मैदान छ,” यादव भन्छन्। तर, संरक्षणवादीहरू भने यी गैँडाहरूलाई कोशी पठाउन पर्याप्त गृहकार्य नभएको महसुस गर्छन्। विस्तृत अध्ययन र उचित व्यवस्थापन नगरी गैँडा पठाउनु गलत हुने उनीहरुको भनाइ छ । ‘चीनमा दुई वटा गैँडा उपहारस्वरूप दिएका थिए, तर दुवै मरेकाले बचाउन सकेनौँ,’ निकुञ्जका पूर्व संरक्षण अधिकृतले भने । ‘बफर जोनमा स्वतन्त्र रूपमा घुमफिर गरिरहेका यी गैँडालाई खोरमा राख्न अज्ञात ठाउँमा पठाइएको छ । किन?” विभिन्न कारणले कोशीबाट चितवनमा सारिएका सबै अर्नाको मृत्यु हुँदा चितवनमा भएको घटना दोहोर्याउन कोशी टप्पुका अधिकारीले चाहेको हो कि भनी प्रश्न गर्छन् ।
संरक्षण अधिकारीले कोशीमा गैँडाका लागि महत्त्वपूर्ण सुरक्षा चुनौतीलाई प्रकाश पार्छन्। एकातिर बाढी र अर्कोतिर सिकारीजस्ता सम्भावित जोखिमबारे चिन्ता व्यक्त गर्छन् । साथै, भारतसँगको खुला सिमानाले भविष्यमा गैँडाको सुरक्षाका लागि निरन्तर खतरा हुने उनको भनाइ छ । “उनीहरूले दुईवटा पोथी गैँडा किन रोजे, मैले बुझिन। तिनीहरूले कसरी पुन: उत्पादन गर्नेछन्? के तिनीहरू गैंडाको संख्या घटाउन चाहन्छन्?” संरक्षण अधिकारीको प्रश्न । निकुञ्जका सूचना अधिकारी गणेशप्रसाद तिवारीले पुष्पा र अञ्जली प्रजननका लागि उपयुक्त उमेर पुगेपछि चिडियाखाना वा चितवनबाट भाले गैँडा ल्याइने बताए । पोथी गैंडा चार वर्षको उमेरमा प्रजननका लागि योग्य मानिन्छन् भने भाले गैंडा छ वर्षको उमेरमा तयार मानिन्छन्।
