२ असोज, काठमाडौँ : जनआन्दोलन १९९० का सर्वोच्च कमाण्डर गणेशमान सिंहको २६ औँ पुण्यतिथि आज विभिन्न कार्यक्रम गरी मनाइँदैछ ।
नेपाली राजनीतिमा समर्पण र साहसको प्रतिकका रूपमा रहँदै आएका सिंहले जनआन्दोलनको सफलतापछि आफ्ना सहकर्मी कृष्णप्रसाद भट्टराईलाई नेपालको प्रधानमन्त्री बनाउने प्रस्ताव राखेर आफ्नो उदाहरणीय राजनीतिक चरित्र देखाउनुभयो । सुरुमा तत्कालीन राजा वीरेन्द्रले सिंहलाई प्रधानमन्त्री बन्न आग्रह गरेका थिए ।
विसं १९७२ कात्तिक २४ गते काठमाडौं क्षेत्रपतिको चकसीबारीमा जन्मनुभएका सिंहको २०५४ असोज २ गते (१८ सेप्टेम्बर १९९७) ८२ वर्षको उमेरमा निधन भएको थियो । निरंकुश राणा शासनको विरुद्धमा आन्दोलन गर्ने नेपालको पहिलो राजनीतिक संगठन परिषद् । राणा विरोधी अभियानमा संलग्न भएको भन्दै सिंहलाई तत्कालीन सरकारले जेल चलान गरेको थियो । तर, विसं २००७ (१९५०) अघि उनी काठमाडौंको उच्च सुरक्षाको कारागार भद्रगोल कारागारबाट सफलतापूर्वक भागेर भारतमा निर्वासनमा गएका थिए । निर्वासनमा रहँदा सिंहले तत्कालीन अर्का उदीयमान नेता बीपी कोइरालासँग राजनीतिक सम्बन्ध स्थापित गर्न सफल भए ।
विसं २००३ मा स्थापना भएको नेपाल राष्ट्रिय कांग्रेसलाई आजीवन नेतृत्व प्रदान गर्न उनले महत्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गरेका थिए । प्रजातन्त्रको पुनस्र्थापनाका लागि वीरगन्ज सशस्त्र सङ्घर्षका प्रमुख व्यक्तित्वमध्ये एक सिंह । उहाँ बीपीको ठूलो अनुयायी र समर्थक हुनुहुन्थ्यो। नेपाली कांग्रेसमा उनको गतिशील नेतृत्वको उच्च प्रशंसा भयो । विसं २०१५ (१९५९) मा पहिलो जननिर्वाचित सरकारमा वरिष्ठ मन्त्री भएका सिंह तत्कालीन राजा महेन्द्रले संसद विघटन गरी राज्य सत्ता आफ्नो नियन्त्रणमा लिएपछि लगातार आठ वर्ष सिंहदरबार र सुन्दरीजल कारागारमा थुनामा रहेका थिए । 2017 (1960)। उनी २०२५ सालमा बीपीसँगै कैदबाट मुक्त भएका थिए । सुन्दरीजलबाट रिहा भएपछि उनले भारतमा निर्वासनमा रहँदा राजनीतिक संगठन विस्तारमा सदुपयोग गरे ।
राष्ट्रिय एकता र मेलमिलापको नीति अनुरुप उनी बीपीसँगै स्वदेश फर्किएका हुन् । उनलाई तत्कालीन पञ्चायत व्यवस्थाले बीपीसँगै मृत्युदण्डको सजाय सुनाएको थियो र पछि विशेष अदालतले उनीविरुद्ध लगाइएका आठवटा आरोपबाट सफाइ पाएको थियो। सिंहले २०३८ सालको विद्यार्थी आन्दोलन र जनमत संग्रहमा पनि प्रमुख भूमिका खेलेका थिए । उनले २०४२ सालको सत्याग्रह आन्दोलनमा आफूलाई समर्पित गरेका थिए । दृढ र जीवन्त नेताको रूपमा चिनिने सिंह सबैभन्दा लोकप्रिय नेताहरू र 1990 को जनआन्दोलनको सर्वोच्च कमाण्डर हुन्।
